«Калі мяне білі ў дзіцячым доме, вырашыла: буду настаўніцай і ніколі так не зраблю». Учительница - о 50 годах в школе

Тамара Антоновна Сурина

Фото: Святослав ЗОРКИЙ

Тамаре Антоновне 81 год. Если верить трудовой книжке, чуть больше 10 лет она уже не работает учительницей. Если верить происходящему вокруг, этот статус с Тамарой Антоновной навсегда. Выпускники, некоторым из которых уже под 60, приходят к ней домой, чтобы провести интернет, помогают отвезти ее по делам.

- Только сейчас бабушка в библиотеку ушла, набирай через час, - говорит внучка Александра.

- Толькі я па-беларуску размаўляю! - а это Тамара Антоновна, когда договариваемся об интервью, а потом подробности. - Гэта дзякуючы Караткевічу. Я была класнай у дачкі скульптара Вакара, а ён сябраваў з Караткевічам. Аднойчы нават пякла бліны Уладзіміру Сямёнавічу!

Библиотека не удивляет. Еще Тамара Антоновна ходит на стадион: старается два раза в день - утром и вечером.

Тамара Антоновна показывает календарь с фотографиями из деревни Черея Витебской области - оттуда муж Николай Макарович

Фото: Святослав ЗОРКИЙ

А на стадион, говорит Тамара Антоновна, в этой майке хожу

Фото: Святослав ЗОРКИЙ

Тамара Антоновна проработала в школе 47 лет: учительница географии и истории Беларуси. Но сама больше любит историю.

- Вучыўся ў мяне хлопец, які быў майстрам спорта, ездзіў на спаборніцтвы, - вспоминает одного из множества учеников Тамара Антоновна. - Можаш не ведаць фізіку ці хімію, але паедзеш ты ў Францыю, цябе запытаюцца пра Беларусь - а ты нічога не ведаеш? Дык ён цягаў з сабой падручнік па гісторыі і ў Францыю, і ў Англію!

Тамара Антоновна живет вместе с мужем Николаем Макаровичем

Фото: Святослав ЗОРКИЙ

«Нашкодзіў і прыйшоў да мяне: «Ну пабейце мяне, пабейце»

- Ігар, можа, я сама дабяруся? Мне да трох гадзін трэба, - пока общаемся, у Тамары Антоновны звонит телефон. - Таксама вучань, ведае, што мне трэба ехаць на сход, хоча падвезці.

За два часа телефон у Тамары Антоновны зазвонил раа четыре

Фото: Святослав ЗОРКИЙ

Многие выпускники Тамары Антоновны не забывают учительницу. Один недавно провел интернет.

- Прыходзіць Сярожка… - независимо от возраста выпускников Тамара Антоновна называет ласково по имени. - І гаворыць: «Я не магу так, што ў вас інтэрнэту няма!» Адвёз мяне ў «Белтэлекам» на машыне, усё аформілі. А калі прапаноўвалі майстра, Сярожка гаворыць: «Я сваёй настаўніцы сам зраблю». Пытаюся ў яго, колькі грошай трэба. «Тамара Антонаўна, за 25 гадоў вы мне заплацілі за ўсё!»

&nbsp

Фото: Святослав ЗОРКИЙ

О том, что будет учительницей, Тамара четко решила в 12 лет. Тогда же решила, что никогда не ударит ребенка.

- Я расла ў дзіцячым доме, нас там вельмі моцна білі. У выхавацельніцы была такая вялізная лінейка з ручкай. І мы аднойчы з аднакласнікамі ўзялі шкло, ножык і пашкодзілі яе, - вспоминает детство Тамара Антоновна. - Выхавацельніца схадзіла ў суседні клас, узяла такую ж лінейку і гаворыць: «Стараста, выходзь! Выцягвай руку! Біць буду». А ў мяне сябра быў вельмі добры, ён падбег, выставіў замест мяне сваю руку. Пасля гэтага я сказала, што буду настаўніцай і ніколі не паб’ю ніводнага вучня.

Слово свое сдержала - почти за полвека и мысли не возникало.

- Быў вучань Дзімка, які нашкодзіў, перарэзаў трос, які падымаў экран, прыйшоў да мяне: «Ну пабейце мяне, пабейце». Я кажу: «У 12 год дала слова, што нікога не паб’ю».

&nbsp

Фото: Святослав ЗОРКИЙ

Училась Тамара Антоновна в педагогическом институте в Минске.

- Калі я паступала, конкурс быў 25 чалавек на месца, ці ёсць цяпер дзе такія конкурсы?.. - задается вопросом Тамара Антоновна и вспоминает распределение. - Я ішла першай па размеркаванні. І толькі ўдваіх мы засталіся працаваць простымі настаўнікамі. Астатнія - хто ў ЦК камсамола, хто ў міністэрстве, хто ў выканкаме…

- А я кажу: ну і ў каго такая фатаграфія ёсць? Ім за 50, - показывает на снимок со встречи выпускников, который стоит дома под стеклом.

«Я пазычу грошай - аддасі, калі пойдзеш працаваць»

- Мне шкада, што настаўнік цяпер знаходзіцца ў такім стане, - рассуждает Тамара Антоновна и вспоминает недавнюю историю, когда учительница с партой матом накричала на ребенка, а он снял это на видео. - Я на месцы гомельскай настаўніцы матам не лаялася б і не пабіла б. Але зараз настаўнік мае статус, ніжэйшы за плінтус. Ім трэба весці і электронны, і папяровы журнал, выбары таксама на настаўніках…

А вот с историями благодарных Тамаре Антоновне учеников можно писать книгу.

- Быў у мяне ў класе хлопец з інваліднасцю. І ў нас атрымалася дастаць яму інвалідны вазок з Амерыкі, - вспоминает Тамара Антоновна. - Мне тэлефануюць з ЦК партыі: «А чаму гэта вам высылаюць вазок з Амерыкі? У трэцяга сакратара ЦК дачка-інвалід. Аддайце ёй!» Але вазок быў для нашага Жэнькі.

Историй у Тамары Антоновны за почти полвека полным-полно

Фото: Святослав ЗОРКИЙ

Это только одна из историй. Было и такое, когда Тамара Антоновна собирала детей на выпускной.

- Жанна ішла на залаты медаль, - вспоминает Тамара Сурина. - Прыйшла яе маці, кажа, што дачка не пойдзе на выпускны, бо няма чаго апрануць. Я ўзяла свой партбілет і пайшла да сакратара партарганізацыі (а ў іх было больш улады, чым у дырэктара). Усё купілі. Жанна пасля казала: «Я была самая прыгожая!»

А еще постоянно возила детей в поездки: то в Вильнюс, то в Ленинград.

- Многім складана жылося, - Тамара Антоновна говорит о деньгах. - Я старалася знайсці нейкае жыллё патанней: калі ноч каштавала рубель, з нас бралі па 50 капеек. Два-тры разы на год ездзілі ў Вільнюс. Быў у мяне вучань, у якога ў сям’і было трое дзетак, а маці працавала санітаркай, ведала, што грошай у іх няма. Трэба было 20 рублёў. Гэта 26 сакавіка было. Я кажу: «Я пазычу. Аддасі, калі пойдзеш на працу». Такі задаволены быў - ажно вочы ззялі! Гэта дзясяты клас быў.

Праз два гады 26 сакавіка прывозіць мне 20 рублёў і кветкі. А ў 2017 годзе прынёс 200 еўра, кветкі і цукеркі. Так я смяюся: «Лёшка, і чаму я табе не пазычыла 50 рублёў?» У яго зараз свая справа, бывае і ў Японіі, і ў Амерыцы. Але тая паездка была, кажа, самая лепшая.

&nbsp

Фото: Святослав ЗОРКИЙ

Возила в поездки Тамара Антоновна и учителей.

- Аднойчы ўзяла з сабой настаўніка фізкультуры, - вспоминает. - Ён кажа: «Паеду, толькі калі ты не будзеш вазіць па музеях і цэрквах!»

Гэта толькі тры дні таму адкрылі дом-музей Пушкіна. «Я па тэлевізару ўчора ўсё бачыў», - кажа мне Міхаіл. А пасля яму так спадабалася, што ён хадзіў са мной экскурсіі і кажа: «У труне я бачыў гэтую фізкультуру! Буду рэстаўратарам». Зараз у яго свая фірма рэстаўратараў і тры рэстараны. Быў некалі ў перадачы Няўзорава і расказваў пра тое, як фізрук стаў рэстаўратарам: «У нас была такая настаўніца, якая ніводных канікул не сядзела дома, заўсёды вазіла школьнікаў і аднойчы ўзяла мяне з сабой па Залатому кальцу…»

&nbsp

Фото: Святослав ЗОРКИЙ

Ответ на вопрос, что же надо сделать, чтобы ученики так тепло относились, у Тамары Антоновны простой:

- Трэба любіць дзяцей, - тут все однозначно. - Я памятаю, як адзін з маіх вучняў паклаў кнопкі на стул настаўніцы. Мяне паклікалі: што рабіць з ім будзем? Я прыходжу да яго ўвечары дамоў - а ён ужо абматаў ногі, бо вырашыў, што яго лупіць будуць зараз. Маці пытаецца: «Што ён нарабіў?» Я сказала, што проста прыйшла, бо даўно не была ў вас. Хлопчык быў праблемны. Які ж ён быў задаволены, што я не расказала, маці яго не пабіла, ён памяняўся.

Совет от Тамары Антоновны очень простой и сложный одновременно: любить детей

Фото: Святослав ЗОРКИЙ

- Мусіць, я была нестандартная настаўніца… - рассуждает Тамара Антоновна. - У кабінеце гісторыі павінны былі вісець партрэты ўсіх членаў палітбюро. А яны такія сумныя ўсе, старыя - не магла я іх вешаць! Пафарбала сцены ў аранжавы колер, прывяла дырэктара, кажу «Не магу я іх павесіць! Лепш Скарыну, Карамзіна…Жадаеце, Машэрава павешу»…